مزاج شناسی4/2

مزاج شناسی انسانی(مفاهیم پایه) 

مفهوم اعتدال مزاج 

مقوله اعتدال مزاج در طبّ سنّتی بحث نسبتا مفصّلی را در بر می گیرد که ما در این مقاله به نکات مهم آن بسنده می کنیم:

اعتدال مزاج مطلق

یک معنی اعتدال مزاج می تواند این باشد که مزاج فرد در نقطه وسط کیفیات چهارگانه قرار گرفته باشد یعنی نه سرد باشد و نه گرم و نه مرطوب باشد و نه خشک. این هم وقتی حاصل می شود که عناصر چهارگانه آب و باد و خاک و آتش، به نسبتی کاملا مساوی در بدن او وجود داشته باشند.

در نگاه اوّل، شاید این وضعیت، ایده آل و مطلوب به نظر آید امّا درواقع، چنین تعادلی نه مطلوب است و نه واقعی. این نحو تعادل، یک مفهوم ذهنی است که در خارج، مصداق عینی ندارد و شما در کلّ هستی انسانی را نخواهید یافت که از هر سمت و سو، خنثی و وسط باشد. اگر چنین انسانی وجود خارجی هم می داشت انسانی بود بدون کنش و واکنش های انسانی و بدون تعامل با هستی.

اعتدال مزاج مطلوب

مطلوب بودن اعتدال مزاج انسانی باید نسبت به هدف از آن اعتدال سنجیده شود. در این حالت، ما به دنبال اعتدالی هستیم که هدف هستی انسان یعنی رشد جسمانی و سلوک روحانی مطلوب را در تمام ابعادش تامین کند و این حاصل نمی شود مگر به این که انسان دارای سطح متعادلی از گرما و رطوبت باشد نه این که از این جهات خنثی باشد. این اعتدال مزاج، واقعی و به لحاظ تئوری برای همه مردم قابل وصول است امّا در عمل، تنها و تنها حضرات معصومین(علیهم السّلام) از چنین اعدال مزاج مطلوبی برخوردار بوده و هستند و این با اعتدال روحی تامّ ایشان تناسب دارد؛ مساله ای که بر اهل علم و معرفت واضح است.

اعتدال در اخلاط

هر یک از اخلاط در بدن انسان، دست کم باید در سه حالت اعتدال داشته باشند تا عملکردهای کارکردی و ساختاری بدن به درستی انجام شود.

این سه جنب? اعتدال عبارتند از:

1-اعتدال در مقدار خلط.
2- اعتدال در کیفیات چهارگانه خلط. (گرمی و سردی و تری و خشکی)
3- اعتدال در قوام خلط.

مثالی برای خلط دم:
1- در مقایس? وزن مساوی از گوشت گوسفند و گوشت گاو در یک خورنده واحد، از گوشت گاو «مقدار زیادتری» خلط خون تولید می شود.
2-خونی که از هضم گوشت گاو در بدن حاصل می شود در مقایسه با خون حاصل شده از هضم گوشت گوسفند دارای «کیفیت سرد و خشک» است.
3-  خونی که از هضم گوشت گاو در بدن حاصل می شود در مقایسه با خون حاصل شده از هضم گوشت گوسفند «قوام غلیظ تری» دارد.
به بیان دیگر، خون حاصل از هضم گوشت گوسفند، در مقدار و کیفیت و قوام اعتدال دارد یعنی مقدار خون حاصل از آن نه کم و نه زیاد است، کیفیتی گرم و تر دارد، و لطیف و معتدل القوام است.( البته به شرطی که خورنده، هاضمه سالم داشته باشد؛ شیوه پخت و مواد همراه آن و شیوه و ترتیب خوردن آن به قاعده باشد؛ و جزئیات مربوط به سن و جنس گوسفند و قسمت مورد استفاده گوشت نیز رعایت شده باشد)
تذکّر مهم:این جنبه های اعتدالی در افراد مختلف و شرایط گوناگون، تعارف متفاوتی دارند، مثلا اعتدال خلط دم در بدن یک نوجوان دموی مفهومی دارد و در بدن یک پیرمرد سوداوی مفهومی دیگر. همان نوجوان دموی هم در دوره های مختلف زندگی، تفاوت هایی در مفهوم اعتدال تک تک اخلاط خود خواهد داشت.

1-      shiateb.com

2-      -  قانون ابن سینا.

3-       سلامتی و مکاتب مختلف پزشکی؛ دکتر محسن ناصری.

4-       یادداشت ها و جزوات دوره آموزشی موسّسه تحقیقات حجامت ایران

5-      TIM.IR

6-      HAKIMABBAS.IR 

7-      TABIB-KHORASAN.IR

8-      RAVAZADEH.COM

9-      8- برخی مصاحبه ها و تالیفات دکتر انوشیروانی، دکتر افراسیابیان و دکتر کردافشار.

10-   سخنرانی های مزاج شناسی استاد خیراندیش.

11-    تغذیه در طب ایرانی،اسلامی؛ دکتر غلامرضا کردافشاری؛ انتشارات نسل نیکان، چاپ سی و دوّم.